index - inleiding - gebied - werkwijze - morfologie - planten - dieren - ecologie - streefbeelden

1. inleiding

1.1 de aanleiding

In oktober 2000 dienden de Stichting Bewonersoverleg Lunetten (BOL), de Werkgroep Groenbeheer Lunetten en de Groengroep Lunetten in het kader van het Recht op Initiatief een voorstel in voor het opstellen van een Integraal Inrichtings- en Beheersplan Openbaar Groen in Lunetten. De aanleiding voor dit voorstel was een zekere onvrede met het vigerende Beheersplan Bosplantsoenen uit 1998 (de Boer et al. 1998), waarin naar de mening van de indieners van het voorstel een beheer wordt voorgestaan dat te weinig rekening houdt met de verschillende aspecten van het groen, en het feit dat zich herhaaldelijk conflicten met bewoners over kap- en snoeiwerkzaamheden, maaibeheer en het beheer van de watergangen hebben voorgedaan. In het voorstel aan de Gemeente Utrecht benadrukken de indieners dat er behoefte is aan een plan dat ten aanzien van inrichting en beheer van het openbaar groen en de watergangen in de wijk uitgaat van een meer integrale afweging.

In het Plan van Aanpak (Brug, Penning & Verlaan 2000) is dit alsvolgt verwoord:

In Utrecht bestaat in principe goed beleid ten aanzien van de inrichting en het beheer van het openbare groen. Een uitwerking van de in dit beleid geschetste visies naar een concrete uitvoering ervan is echter niet, of slechts in geringe mate, aanwezig. Als gevolg hiervan wordt er onder meer te weinig rekening gehouden met de aanwezige en potentiële natuurwaarden. Al meerdere malen hebben verschillende groeperingen in de wijk op de gevolgen hiervan gewezen. Door het opstellen van een integraal groen inrichtings- en beheerplan kan er beter rekening worden gehouden met de aanwezige flora- en faunawaarden en de in het beleid opgenomen kwaliteitseisen voor de verschillende soorten groen en kunnen de verschillende beheertypen beter op elkaar worden afgestemd. Bovendien kan op deze manier een betere afstemming worden bereikt tussen de verschillende voor het groen verantwoordelijke gemeentelijke diensten of afdelingen daarvan. Daarnaast kunnen de groepen uit de wijk Lunetten die betrokken zijn bij het groen actief bij het plan worden betrokken.

De indieners van dit voorstel hebben de volgende uitgangspunten voor ogen gehad:

Veel mensen wonen in Lunetten om en vanwege het groen.

Voor velen is het groen een bepalende kwaliteit in hun omgeving.

Het grote groen in Lunetten is ecologisch bijzonder: oorspronkelijk en divers.

Het groen in Lunetten heeft een landschappelijke waarde, hoewel het deels aangelegd is. Een belangrijk kenmerk voor veel van het groen is het vrije karakter.

Hoewel het evident is dat deze speciale waarden van het groen beschermd, gehandhaafd en verbeterd dienen te worden, staat het groen van Lunetten voortdurend onder grote druk.

Oplettendheid en actiebereidheid van bewoners zijn noodzakelijk gebleken om de omvorming van het ecologisch groen tot 'plantsoenengroen' te voorkomen.

In dit Plan van Aanpak worden, in algemene termen, drie doelen voor het project gedefinieerd en wordt tevens aangegeven dat gemeentelijk beleid ten aanzien van het groenbeheer in het integraal groen inrichtings- en beheersplan inpassing en een nadere uitwerking moet krijgen:

In algemene termen is het doel van het project:

Weten wat er in Lunetten leeft, groeit en bloeit.

Bewoners laten weten wat hier leeft, groeit en bloeit.

Ontwikkelen van een integraal groen inrichtings- en beheerplan dat gericht is op handhaving en verbetering van de groene kwaliteiten.
Bij het opstellen van dit integraal groen inrichtings- en beheerplan voor de wijk Lunetten moet reeds bestaand beleid van de Gemeente Utrecht worden geïmplementeerd. Dit beleid is geformuleerd in het 'Groenstructuurplan' (1990) en de 'Kadernota Stadsnatuur' (1998). Als bijlage bij deze laatste nota is het rapport 'Stadsnatuur voor Utrecht' verschenen; ook wel het stedelijk natuurbeleidsplan genoemd. In deze rapporten is een beleid geformuleerd dat gericht is op het verbeteren en vergroten van zowel de recreatieve waarde, de belevingswaarde als de natuurwaarden van het groen.

Uiteindelijk, zo schrijven de indieners van het voorstel, zal dit moeten leiden:

... tot een inrichting en beheer van het openbaar groen in Lunetten waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met het bovenstaande beleid, de aanwezige en te realiseren waarden en de status van de verschillende soorten groen (er wordt onderscheid gemaakt tussen gebruiksgroen, belevingsgroen en ecologisch groen) en de aanwezige flora en fauna.

In het voorjaar van 2001 gaf de Gemeente Utrecht haar goedkeuring aan het projectvoorstel en kon met de uitvoering ervan worden begonnen.

1.2 opzet van het Integraal Inrichtings- en Beheersplan Openbaar Groen in Lunetten

Het opstellen van het Integraal Inrichtings- en Beheersplan is opgesplitst in drie verschillende fasen die elk met een rapportage worden afgesloten. In de planopzet is uitgegaan van de volgende fasen:

een inventarisatiefase waarin de abiotische en biotische kwaliteiten, de potenties van het plangebied en de ecologische relaties met de omgeving in kaart worden gebracht die vervolgens worden vertaald naar een aantal realiseerbare streefbeelden op het niveau van levensgemeenschappen,
een streefbeeldfase, waarin op basis van de aanwezige waarden en potenties (streefbeelden), het vigerend beleid van de gemeente, het gebruik van de diverse groenelementen en de wensen van de betrokken partijen, keuzen worden gemaakt met betrekking tot inrichting en beheer van het groen in de wijk, en
een beheersplanfase, waarin op basis van de in de inrichtingsvisie gemaakte keuzen een beheersplan wordt opgesteld. In dit beheersplan worden de plannen uitgewerkt in bestekken en worden tevens de beoogde doelen nader uiteengezet.

Een schematische opzet van het project met de verschillende fasen:

inventarisatie-fase streefbeeld-fase beheersplan-fase

bestaande
gegevens beleid :
typen groen

↓ ↓

inventarisatie → streefbeelden → → → → inrichtingswensen → inrichtings- en
beheersplan
inclusief bestekken

↑ ↑

nieuwe
gegevens keuzen
maken

inventarisatie-fase	streefbeeld-fase	beheersplan-fase

bestaande gegevens			beleid : typen groen
↓			↓
inventarisatie	→	streefbeelden	→ → → →	inrichtingswensen	→	inrichtings- en beheersplan inclusief bestekken
↑			↑
nieuwe gegevens			keuzen maken

Een wezenlijk onderdeel van het project is het geven van voorlichting aan en het voeren van overleg met de bewoners van de wijk, met de gemeente Utrecht, in het bijzonder met de diensten die belast zijn met de planning en uitvoering van het groenbeheer in de wijk, en met andere partijen die direct of indirect betrokken zijn bij het beheer van water en groen in de wijk Lunetten (Algemene Utrechtse Hengelaars Vereniging, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Nederlandse Spoorwegen, Rijkswaterstaat). Hiertoe zullen onder meer enkele openbare informatie-avonden worden belegd, waarin tekst en toelichting wordt gegeven over de voortgang van het project en zal over de diverse planonderdelen worden gepubliceerd.

Een blik vanuit de groene zoom op de bebouwing van Lunetten. (foto H. van den Bijtel)

1.3 de inventarisatiefase

In juli 2001 werd door de Stichting Bewonersoverleg Lunetten opdracht gegeven tot het uitvoeren van de inventarisatiefase van het op te stellen Integraal Inrichtings- en Beheersplan Openbaar Groen in Lunetten.
Deze fase omvat het uitvoeren van een inventarisatie van de aanwezige abiotische kwaliteiten (bodem, water), flora en fauna, een analyse van de ecologische relaties met de omgeving en een analyse van de mogelijkheden de natuurwaarden binnen Lunetten (potenties) te vergroten.

Het doel van de inventarisatie is een beeld te krijgen van de actuele en potentiële kwaliteiten van de groenelementen en het water in de wijk Lunetten. De uitkomsten van dit onderzoek, die vervat zijn in dit rapport, dienen als basis voor vervolg van het project: de ontwikkeling van streefbeelden voor de inrichting en het beheer van het groen en het water in de wijk. Bovendien geeft de inventarisatie tevens uitvoering aan het eerste doel uit het projectvoorstel "weten wat er in Lunetten leeft, groeit en bloeit".

1.4 uitvoering onderzoek

Het veldonderzoek voor deze inventarisatie is uitgevoerd van augustus 2001 tot en met augustus 2002. De Stichting Ecologisch Advies (StEA) heeft het veldonderzoek aan vlinders, libellen, vissen en amfibieën en reptielen uitgevoerd. Het overige onderzoek is uitgevoerd door Bureau H.J.V van den Bijtel. Voor enkele groepen is gebruikgemaakt van bestaande gegevens (zie de hoofdstukken Werkwijze en Resultaten planten, dieren). Dit is alleen gebeurd als het gegevens betreft uit de jaren 1997 tot 2001.

Het Beatrixpark (foto M. Hidskes)